1.1 Wanneer gebruik je kennis?
Op basisschool De Regenboog is het onderwijs in wereldoriëntatie sinds drie jaar thematisch ingericht. De methodes zijn de deur uit en verschillende vakgebieden worden geïntegreerd aangeboden. Leerkrachten geven korte instructies en de leerlingen gaan in groepjes op zoek naar antwoorden op leervragen. De leerkracht heeft hierbij vooral een begeleidende rol. Een van de doelen van deze aanpak was het stimuleren van het eigenaarschap van leerlingen. Leerkrachten merken echter niet dat het eigenaarschap van de leerlingen toeneemt; ze vragen de leerkracht nog steeds vaak en snel om hulp en om wat ze precies moeten doen. Aan de werkgroep wereldoriëntatie wordt daarom de vraag gesteld om hiermee aan de slag te gaan. Tijdens het eerste overleg komt Fleur met het idee om de leerlingen een eigen leerplan op te laten stellen aan het begin van een project. Samira denkt dat het vooral belangrijk is dat de leerkrachten meer vragen gaan stellen. Jolijn zegt dat ze er laatst een artikel over heeft zien staan in Didactief. Ze stelt voor om dit eerst te gaan lezen. Ze spreken af om allemaal te gaan zoeken naar meer informatie voor het volgende overleg.
2.1 Hoe maak je van een praktijkvraag een kennisvraag?
De werkgroepleden hebben allemaal naar informatie gezocht over eigenaarschap van leerlingen. De opbrengst valt een beetje tegen. Een kort artikel heeft iedereen gevonden en ze hebben nog enkele internetbronnen en een stuk uit een schoolplan van een andere school. Alleen Fleur heeft verschillende goede artikelen en rapporten gevonden. Ze vertelt hoe ze deze artikelen gevonden heeft. Toen ze met het zoeken op ‘eigenaarschap’ niet genoeg kon vinden, heeft ze een andere term geprobeerd. Via zelfstandigheid kwam ze op ‘zelfsturing’ en ‘zelfregulatie’. Ook zag ze in de bronnen die ze vond regelmatig het woord ‘autonomie’ staan. Bij het verder zoeken op deze term kwam ze op enkele interessante bronnen die ook over wereldoriëntatie onderwijs gaan. Deze gaan ze nu als eerste samen bespreken.
Na de discussie over zelfsturing en autonomie in het vorige overleg, besluit de werkgroep nu om meer te zoeken over de rol van de leerkracht. In tweetallen gaan ze aan de slag. Jolijn en Bas bladeren door de tijdschriften die in de kast in de koffiekamer liggen. Fleur en Samira zoeken op internet. Samira zoekt in Google en komt heel veel tegen, van www.jufmarijke.nl tot en met rapporten van de Onderwijsraad. Fleur probeert het eens met de kennisportal van het NRO (Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek). Ze legt uit dat ze dan alleen betrouwbare bronnen krijgt over de onderwijspraktijk, vaak rapporten gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Samira grinnikt: ‘hebben we in de praktijk van alledag dan echt iets aan wetenschappelijk onderzoek?’ Fleur knikt: ‘Ook praktijkvoorbeelden uit bijvoorbeeld kennisnet en dossiers van Leraar 24 kom je hier tegen. Die lees ik dan toch liever dan de blog van Juf Marijke… ‘ ‘Ja’, lacht Jolijn,’ en ook liever dan die onleesbare Engelstalige artikelen…’.
3.1 Hoe interpreteer je kennis?
Tijdens de vierde bijeenkomst gaat de werkgroep op bezoek bij een andere school in de wijk. Na een interessant verhaal van twee leerkrachten daar, het bekijken van hun opdrachten van de leerlingen en het bespreken van hoe de leerkrachten hun leerlingen tijdens het werken, krijgen ze nog een verslag van het onderzoek van een student, twee artikelen en een link naar een website mee. Terug op school bespreken ze hoe ze het lezen van de literatuur zullen verdelen. Als iedereen alles moet lezen kost het teveel tijd. Ze besluiten dat ze allemaal de samenvatting en conclusie van het verslag gaan lezen. Ook bekijken ze allemaal de website. De artikelen en de rest van het verslag verdelen ze, zodat alles door twee personen gelezen wordt. Zo kan er de volgende keer goed over gediscussieerd worden om de stap naar een plan van aanpak te maken.
4.1 Met wie werk je samen?
Het onderzoeksverslag van de andere school was erg interessant, maar er zijn wel veel verschillen tussen de scholen. De andere school, een Daltonschool, is al erg ver met samenwerkend en zelfgestuurd leren. Hun aanbevelingen zijn daarom niet allemaal passend voor de eigen school. Maar ze hebben wel enkele artikelen gevonden waarin heel duidelijk staat uitgelegd waarom autonomie zo belangrijk is voor kinderen en hoe dit helpt om het eigenaarschap van leerlingen te vergroten. Ook stonden er enkele tips voor het bieden van autonomie. Fleur merkt op dat het ook bij deze tips wel de vraag is of ze helemaal passend zullen zijn voor hun collega’s. In overleg met de directeur brengen ze op een teamvergadering verslag uit van hun literatuurstudie en bezoek. Ze laten daarbij ook een filmpje zien van actief leren die ze op internet hebben gevonden. Het team stemt in met hun plan om de inzichten over het bevorderen van autonomie in de praktijk te brengen.
4.2 Hoe formuleer je een doel?
De werkgroep selecteert de meest bruikbare en haalbare literatuur en formuleert zo concreet mogelijk het doel dat de school wil bereiken, passend bij de visie. Ze stellen richtlijnen op voor leerkrachten hoe ze het eigenaarschap van leerlingen bij wereldoriëntatie kunnen vergroten, door hen meer autonomie te geven. Tegelijk willen ze bewaken dat de doelen worden bereikt. In een van de publicaties staat een checklist die ze kunnen gebruiken.
4.3 Hoe maak je een actieplan?
De werkgroep stelt een actieplan op, waarin staat welke veranderingen worden doorgevoerd bij wereldoriëntatie. Elk teamlid krijgt een lid van de werkgroep toegewezen die met behulp van de checklist samen met haar bepaalt hoe zij haar lessen kan aanpassen. De pilot zal een periode van 6 weken in beslag nemen. Daarna zal de werkgroep een evaluatie uitvoeren, waarin leerkrachten en leerlingen worden bevraagd over het bevorderen van de autonomie voor leerlingen (is dit gelukt, hoeveel tijd kostte het, eventuele knelpunten), of het eigenaarschap van leerlingen is toegenomen en wat dit betekende voor de prestaties van leerlingen. Daarna zal in de teamvergadering worden besloten of hiermee wordt doorgegaan en zo ja, of er aanpassingen nodig zijn.
Bekijk ook even de uitleg van het 